ارزیابی سیاست های حمایت از دانه های روغنی در ایران (با تاکید بر سویا و کلزا

سیاستگذاری های حمایتی دولت در بخش کشاورزی بر ساختار بازار، قیمت و هزینه تمام شده محصولات کشاورزی تأثیر قابل توجهی داشته و باعث انحرافاتی در متغیر های اقتصادی مرتبط با آنها می گردد. بطوریکه تشخیص میزان حمایتهای دولت از فعالیتهای بخش کشاورزی و بررسی انحرافات صورت گرفته در تولید این محصولات می تواند در برنامه ریزی جهت افزایش توان رقابت و استفاده بهینه از منابع کمک شایانی نماید. مطالعه ی حاضر نیز در این راستا و با توجه به اهمیت راهبردهای دانه های روغنی به وی‍ژه کلزا و سویا در سبد کالا های مصرفی خانوار ایرانی و اهمیت آن از دیدگاه سیاست گذار و با هدف بررسی شاخص های حمایتی تولید محصولات سویا و کلزا در استان گلستان به عنوان نماینده ی تولید در کشور در بین سایر استانهای تولید کننده ی این دو محصول طی دوره ی 86-1382 صورت پذیرفته است. در این پژوهش قیمت ها و درآمد های بازاری و تأثیر مداخلات دولت بصورت یارانه های پرداختی و مالیاتهای دریافتی در تولید محصولات سویا و کلزا با استفاده از ماتریس تحلیل سیاستی ( (pam در قالب شاخص های حمایتی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج شاخص های npci ،npco و epc در دوره مورد نظر نشان داد که به نها ده های تولید ، یارانه تخصیص داده شده و بر محصول تولید کنندگان مالیات غیر مستقیم وضع شده اما بر ارزش افزوده تولید کلزا و سویا طی دوره ی 85-1382 مالیات غیر مستقیم وضع شده است و در سال 1386 مجموع اثرات مداخله دولت در بازار محصول و بازار نهاده به نفع تولید کننده بوده است. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که سیاست ها ی گذشته و جاری بخش کشاورزی ایران سعی در توسعه ی سطح کشت و تولید از راه دخالت هر چه بیشتر در ساز و کار بازار و ایجاد انحراف در قیمت نها ده ها و ستاده های کشاورزی دارد ، در حالی که این سیاست ها چه در تشویق کارآمد سطح زیر کشت و چه عملکرد نا موفق بو ده اند .توجه به روند رو به رشد انحرافات قیمتی ، مانند افزایش شتابان قیمت های تضمینی و داخلی ، نشان می دهد که سیاست های گذشته و حال بخش کشاورزی ایران این بخش را نوزاد و غیر مولد نگاه می دارد . با توجه به یافته های پژوهش پیشنهاد شده است که در نحوه اعطای یارانه به تو لید کنند گان محصو لات زراعی تجدید نظر شده و در جهت حذف یارا نه های اضافی اقدام شود . همچنین تنوع بخشی به سیاست های حما یتی ، به ویژه بیمه ای ، و تجدید نظر در سیاست قیمت گذاری باید در دستور کار سیاست گذاران قرار گیرد. کلمات کلیدی: شاخص های حمایتی ، ماتریس تحلیل سیاستی ، سویا ، کلزا